KΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 46405
ΤΥΠΟΣ: ΕΠΙΛΟΓΗΣ
ΕCTS: 5
ΕΞΑΜΗΝΟ: 5ο
ΓΛΩΣΣΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Το μάθημα αποτελεί μια εισαγωγή στη μελέτη της ιστορίας και φιλοσοφίας της τεχνολογίας.
Αναφορικά με την ιστορία της τεχνολογίας, το μάθημα εστιάζει στις τεχνολογίες του υπολογισμού και των τηλεπικοινωνιών, τη βιοτεχνολογία και τη βιοϊατρική τεχνολογία, την σχέση περιβάλλοντος και τεχνολογίας. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ιστορία των τεχνολογιών που αξιοποιήθηκαν στο πλαίσιο των τεχνών και του κινηματογράφου, στην ανάδυση και διάχυση της έννοιας ‘ψηφιακή τεχνολογία’, στην ιστορία της τεχνητής νοημοσύνης, των αλγορίθμων και των μεγάλων δεδομένων. Στο πλαίσιο του μαθήματος συζητούνται ζητήματα ιστοριογραφίας της τεχνολογίας και παρουσιάζονται σύγχρονες προσεγγίσεις και τάσεις.
Αναφορικά με τη φιλοσοφία της τεχνολογίας, το μάθημα διερευνά τις οντολογικές, γνωσιολογικές, ηθικές και ευρύτερες πολιτισμικές διαστάσεις του τεχνολογικού φαινομένου. Ειδικότερα, εξετάζονται κριτικά μια σειρά παραδεδομένων αντιλήψεων σχετικά με την τεχνολογία, οι οποίες οργανώνονται γύρω από την ιδέα του ‘τεχνολογικού ντετερμινισμού’, όπως αυτές της εγγενούς ουδετερότητας των τεχνολογικών διατάξεων, της αναπόφευκτης εξέλιξης της τεχνολογίας βάσει μιας αυτόνομης, εσωτερικής λογικής, και της μονομερούς διαμόρφωσης της κοινωνίας βάσει της τεχνολογικής αυτής εξέλιξης. Δίνεται ιδιαίτερο βάρος στη συζήτηση των θεωρητικών ζητημάτων που προκύπτουν από τη σχέση τεχνολογίας και τέχνης, με εστίαση στις ψηφιακές τέχνες και τον κινηματογράφο.
Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η γνωριμία των φοιτητριών και φοιτητών με σημαντικά επεισόδια της σύγχρονης ιστορίας της τεχνολογίας, καθώς και με σύγχρονες προσεγγίσεις της ιστορίας αυτής. Ειδικότερα, το μάθημα αποσκοπεί στην κατανόηση από πλευράς φοιτητριών και φοιτητών ότι η διαμόρφωση της τεχνολογίας αποτελεί ένα σύνθετο κοινωνικοτεχνικό φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο η τεχνολογία δεν είναι αξιακά ουδέτερη, και δεν υπακούει σε κάποια εσωτερική λογική. Αντίθετα, το τεχνολογικό φαινόμενο κατανοείται ως το αποτέλεσμα της συγκροτητικής αλληλεπίδρασης μεταξύ τεχνικών, επιστημονικών, κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών, και πολιτισμικών παραμέτρων.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Α. Ιστορία της τεχνολογίας
Εισαγωγικές και μεθοδολογικές παρατηρήσεις: βασικές έννοιες, περιοδολόγηση, ιστοριογραφικές προσεγγίσεις
Ιστορία του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως έννοιας και υλικότητας: ανάδυση και εδραίωση της διάκρισης αναλογικού–ψηφιακού, ανάδυση και εδραίωση της διάκρισης υλισμικού–λογισμικού, από τον ENIAC και τα mainframes στο PC, τεχνολογίες διαδικτύου, τεχνητής νοημοσύνης (AI), και μεγάλων δεδομένων (Big Data)
Ιστορία της σχέσης τεχνολογίας-περιβάλλοντος
Ιστορία της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής τεχνολογίας
Ιστορία της τεχνολογίας στις ψηφιακές τέχνες και τον κινηματογράφο
Έμφυλες και άλλες διακρίσεις και ιστοριογραφία της τεχνολογίας
Β. Φιλοσοφία της τεχνολογίας
Εισαγωγικές και μεθοδολογικές παρατηρήσεις: βασικές θεωρητικές έννοιες, σχέση με τις προηγούμενες θεματικές ενότητες
Συνδιαμόρφωση κοινωνίας και τεχνολογίας: προσεγγίσεις κατανόησης ανθρώπου και υλικών διατάξεων ως ενταγμένων σε δίκτυα σημασιών, προσεγγίσεις κατανόησης ανθρώπου και υλικών διατάξεων ως αιτιακά καθορισμένων ή συγκροτημένων από κοινωνικούς παράγοντες, κριτικές προσεγγίσεις της ιδέας της ανεξαρτησίας και ουδετερότητας της τεχνολογίας μέσω ιστορικών ερευνών
Ηθικές και πολιτικές προσεγγίσεις της τεχνολογίας
Οντολογικές, γνωσιολογικές, ηθικές και ιστοριογραφικές προϋποθέσεις και συνέπειες των σχέσεων τεχνολογίας, από τη μια μεριά, και των ψηφιακών τεχνών και του κινηματογράφου, από την άλλη
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Τύμπας T. και Μεργούπη-Σαβαΐδου E. (επιμέλεια) [2013], Ιστορίες της τεχνολογίας του εικοστού αιώνα: Ηλεκτρικά Αυτοκίνητα, Ξύλινα Αεροπλάνα, Γαλλικοί Αντιδραστήρες, Γυναίκες Υπολογιστές, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο.
Τύμπας, Τ. 2018. Αναλογική Εργασία, Ψηφιακό Κεφάλαιο: Iστορία των Τεχνολογιών Υπολογισμού και Αυτοματισμού στην Ενέργεια και την Επικοινωνία. Angelus Novus
Ihde, D. 2004 [1993]. Φιλοσοφία της τεχνολογίας. Μια εισαγωγή. Μετ. Νίκος Πλεύρης, Δημήτρης Παπαγιαννάκος, επιστ. επιμ. Μιχάλης Ασημακόπουλος. Κάτοπτρο.
Mitcham, C. 2005 [1994]. Η Τεχνολογική σκέψη. Το μονοπάτι μεταξύ μηχανοτεχνίας και φιλοσοφίας. Επιμ. Αριστείδης Μπαλτάς, μετ. Χαράλαμπος Κόκκινος, Γιάννης Νιάδας. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ.